ماده اصلی تمام تولیدات شیشه سیلیس با اکسید سیلیسوم است. که به صورت شن و ماسه موجود است.

هنرمند ابتدا ماده شیشه را حرارت می‌دهد تا نرم و نیمه مایع شود سپس به وسیله دست‌ها یا ابزار مخصوص و یا دمیدن اشکال زیبا را خلق می‌کند. سابقه شیشه‌گری در ایران به 2000 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. کارگاه‌های شیشه‌گری معمولاً به یک شکل ساخته می‌شود. همگی دارای سقف‌های بلند و پنجره‌های متقابل هستند که باعث تعادل هوای درون کارگاه می‌شود. نکته جالب که باید گفت این است که کوره‌های کارگاه‌های شیشه‌گری همیشه روشن است و نباید هیچ موقع خاموش شود.

از مهمترین ابزارها و وسایلی که در این کارگاه‌ها استفاده می‌شود میله دم است. لوله‌ای تو خالی از جنس فولاد به طول 120 تا 150 سانتی‌متر و قطر یک و نیم تا دو سانتی‌متر. ابزار مهم دیگر سنگ کار است که اغلب از جنس فلز است که برای گرم کردن مواد روی میله دم استفاده می‌شود و دیگری حوضچه مستطیل شکل پر از آب. شیشه به روش‌های مختلفی ساخته می‌شود یکی از راه‌ها روش فوتی است. به این ترتیب که ماده مذاب را با میله دم از کوره بیرون می‌آورد و بعد از ورز دادن در میله می‌دمند. شیشه‌گری حواس جمع می‌خواهد چرا که شیشه لحظه به لحظه تغییر شکل می‌دهد و یک لحظه غفلت از آن محصول نهایی را تغییر می‌دهد. شیوه دیگر روش فوتی قالبی و طریقه سوم روش پرسی است. از روش پرسی برای ساخت انواع بطری‌ها استفاده می‌شود. سازندگان شیشه برای تراش دادن آن از سنگ‌های مخصوصی که درجه سختی آنها بیشتر از شیشه است استفاده می‌کنند. یکی دیگر از کارهایی که هنرمندان بر روی شیشه انجام می‌دهند نقاشی و رنگ کردن آن است. برای رنگ کردن شیشه از خمیر آن و از اکسیدهای فلز استفاده می‌کنند؛ مثلاً از اکسید آهن برای رنگی سبز روشن، اکسید مس برای رنگ سبز و یا آبی سبز و اکسید کروم برای رنگ زرد استفاده می‌شود. در آخر هنرمند با مشاهده آثار هنری خود در قالب ظروف و اشیایی همچون گلدان که با رنگ آمیزی به آنها جان بخشیده است خستگی به درد می‌کند.

تاریخچه هنر شیشه گری در ایران

هنر شیشه‌گری یکی از قدیمی‌ترین صنایع بشری است که وجود داشته است. کاوش‌های باستان‌شناسی در شیشه‌های رایج باستانی (دوران هخامنشی) ثابت می‌کند قدیمی‌ترین نمونه‌های شیشه دست‌ساز در خاورمیانه یافت شده است. باستان‌شناسان معتقدند سومری‌ها در هزاره سوم پیش از میلاد با شیشه آشنا بوده‌اند. کشف شیشه این بلور درخشان بدون شک همواره یکی از بزرگترین دستاوردهای بشر بوده است. نخستین شیشه‌ای که بشر بدان دست پیدا کرد در اطراف کوه‌های آتشفشانی یافت شد و احتمالاً توسط مردمان دوران نوسنگی شناخته شده است. در کاوش‌های معبد چغازنبیل تعداد زیادی بطری شیشه‌ای پیدا شده است. از دوره هخامنشی، شواهد کمی برای استفاده عمومی از شیشه وجود دارد. آثار شیشه‌ای قدیمی نشان می‌دهد که تا قبل از قرن اول قبل از میلاد، شیشه فقط یک حالت جرمی استفاده می‌شده است. با کشف اشیای شیشه ای مربوط به دوره اشکانی و ساسانی، می توان گفت صنعت شیشه در ایران رواج کامل داشته و از روش های ساختمانی «دمیدن به شکل» و «دمیدن آزاد» استفاده می شده است. با ظهور اسلام بیشتر هنرمندان شیشه گری به دمشق و حلب در سوریه مهاجرت کردند.

تولید شیشه‌های فوتی دست ساز ایرانی یک فرایند هنری و دقیق است که شامل مراحل زیر می‌شود:

آماده‌سازی مواد اولیه سیلیس

اصلی‌ترین ماده تشکیل‌دهنده شیشه است. سیلیس به شکل پودر خالص یا دانه‌های شن استفاده می‌شود. سودسودا (سدیم کربنات) برای کاهش نقطه ذوب سیلیس استفاده می‌شود و کلسیم برای بهبود پایداری شیشه در برابر آب و محیط استفاده می شود.

ذوب کردن مواد

 مواد اولیه به نسبت‌های مشخص در کوره ذوب می‌شوند. دمای کوره معمولاً حدود 1400 تا 1600 درجه سانتی‌گراد است. در این مرحله مواد به حالت مایع درآمده و با هم ترکیب می‌شوند.

فوت کردن شیشه

 پس از ذوب شدن شیشه، با استفاده از یک پایپ (لوله‌ای از جنس فولاد یا مس) مواد برداشته می‌شود. لبه پایپ در مایع شیشه غوطه‌ور می‌شود و مقداری شیشه به آن چسبیده و سپس با فوت کردن هوای داخل پایپ، برجسته یا اگر لازم باشد به شکل دلخواه درآمده و تغییر فرم می‌دهد.

تراش و شکل‌دهی

شیشه‌های فوتی می‌توانند به فرم‌ها و شکل‌های مختلفی چون گلدان، جام و ظروف دیگر شکل داده شوند. این مرحله شامل دقت و مهارت بسیار بالایی است

تزیین

 پس از شکل‌دهی، شیشه‌ها ممکن است به روش‌های مختلفی تزئین شوند. این شامل رنگ‌آمیزی، حکاکی، یا استفاده از طرح‌های متنوع روی سطح شیشه است.

 پخت نهایی

شیشه‌ها برای تقویت و به دست آوردن شکل نهایی به کوره منتقل می‌شوند. این مرحله به تنظیم تنش‌ها و افزایش استحکام شیشه کمک می‌کند.

سرد کردن

شیشه‌ها به آرامی سرد می‌شوند تا از ترک خوردن یا شکسته شدن آن‌ها جلوگیری شود. این مرحله حساسیت بالایی دارد و باید به دقت انجام شود.

کیفیت‌ سنجی

در نهایت، شیشه‌ها برای بررسی کیفیت و اطمینان از عدم وجود عیب و نقص بررسی می‌شوند. تولید شیشه‌های فوتی دست ساز نیازمند مهارت و تجربه بالایی است و این هنر به عنوان یکی از ارزشمندترین صنعت‌های دستی در ایران شناخته می‌شود.

فردوس گالری

فروشگاه فردوس گالری با بیش از ۱۲ سال تجربه فروش صنایع دستی تمام دانش و تجربیات خود را به صورت صادقانه با شما عزیزان به اشتراک می گذارد.